Jeśli nie potrafimy (a zazwyczaj nie potrafimy) ogarnąć jednym spojrzeniem całego spektrum skomplikowania rzeczywistości, w której jesteśmy zanurzeni – gdyż sytuacja jest zbyt dynamiczna i naszpikowana detalami – to gry pozwalają na ujęcie rzeczywistości w perspektywę łatwiejszą nie tylko do zrozumienia, ale i “przetrawienia”.
Projektowanie gier szkoleniowych
Na czym, w największym skrócie, polega dobre projektowanie gier szkoleniowych? Opiera się ono na decyzjach, które elementy skomplikowanej rzeczywistości zredukować, aby zachować tylko te stałe i zmienne, najbardziej dotykające samego sedna problemu. Mówiąc prościej – dobry projektant wie, jak przełożyć problem biorący swój początek w sytuacji życiowej na uproszczone, skupiające się na meritum mechanizmy gry. Na tym właśnie polega umiejętne operowanie „stożkiem abstrakcji”.
Stożek abstrakcji
„Stożek abstrakcji” to teoria obrazująca możliwe stopnie skomplikowania rzeczywistości. Od „rzeczywistości realnej”, przez jej zredukowanie do poziomu poważnej gry szkoleniowej, aż po kompletne wyabstrahowanie coraz mniej przypominające środowisko problemu. Przykładem może być praca biura burmistrza miasta. Jeśli ograniczymy ją do najważniejszych aktywności, powiedzmy budowania obiektów użyteczności publicznej, to możemy ją zawrzeć w grze o zarządzaniu kasą miejską, zdobywaniu zadowolenia mieszkańców, funkcjonowaniu przy ograniczonej liczbie zasobów, przekonywaniu do siebie interesariuszy itd. Gdybyśmy chcieli pójść kilka kroków dalej w abstrahowaniu pracy wspomnianego burmistrza, to moglibyśmy przedstawić ją w formie układanki z klocków, czyli na poziomie w jakim szachy reprezentują bitwę.
Czy gry szkoleniowe są tożsame z symulacjami?
Choć do tej pory stosowaliśmy pojęcia symulacja i gra szkoleniowa wymiennie, należy odnotować, że nie jest to do końca precyzyjne. Pomimo że różnica między grami a symulacjami jest płynna i arbitralna, warto przybliżyć na czym polega owa rozbieżność.
Różnica pomiędzy grami a symulacjami – choć zaznaczmy ponownie, bardzo płynna – wynikałaby ze stopnia odwzorowania rzeczywistości. Symulacje są o wiele bardziej dosłowne, a ich nadrzędnym celem jest odwzorowanie rzeczywistości w skali 1:1. Natomiast gry szkoleniowe mają ambicję nauczania, przekazywania wiedzy, postaw i zachowań. Ich znaczącym celem jest wprowadzenie zmian i osiąganie rezultatów wykraczających z jednej strony poza zabawę, a z drugiej poza ograniczone uwarunkowania jednostkowego problemu.
Dlatego tak istotne w projektowaniu gier szkoleniowych jest uzyskanie odpowiedniego wymiaru oddalenia nie tylko na poziomie mechaniki gry, ale również tła fabularnego (które nie zawsze musi nawet istnieć). Przez użycie metafory raczej niż reprezentacji, sytuacja grających może zostać na tyle odseparowana od ich codziennego, pełnego detali i rutyny świata obowiązków, przy jednoczesnym pozostaniu w zasięgu intuicyjnego zrozumienia, że staje się polem uniwersalnych zasad i powiązań łatwo przyswajalnych dla odmiennych indywiduów i zbiorowości. By odwołać się znów do przykładu z biurem burmistrza – zarządzanie organizmem tak rozbudowanym jak miasto, współdzieli gros problemów znanych z innych jednostek organizacyjnych. Na przykład prowadząc warsztat samochodowy, zarządzanie zasobami czy dbanie o zadowolenie beneficjentów jest równie ważne. Łatwo jest zatem o przekładalność doświadczeń w tej zdekonstruowanej, metaforycznej fikcji.
Stąd też nietrudno zrozumieć, dlaczego najlepiej szkolenia opracowywać w komunikacji z podmiotem, jaki ma się w nich odnaleźć. W tym wypadku „doświadczenie skrojone na miarę” jest nie do przecenienia. Dlatego każde szkolenie oparte na grach szkoleniowych powinno uwzględniać uniwersalność mechanizmów i partykularność doświadczenia uczestników.
Artykuł opracowany na bazie wywiadów z projektantami Pracowni Gier Szkoleniowych: Joanną Rezmer, Grzegorzem Szczepańskim i Łukaszem Kozakiem oraz artykule Gandziarowska-Ziołecka J., Stasiak D., Simulation and Gaming for Policy Advice. [w:] Falk S., Glaab M., Römmele A., Schober H., Thunert M. (eds) Handbuch Politikberatung. Springer Reference Sozialwissenschaften. Springer VS, Wiesbaden 2017.
